Süxurlar4 tip süxur mövcuddur.Bunlar Maqmatik,Metamorfik ve Sedimentardır... Maqmatik süxurlar: Maqmanın yerqabığının dərinliklərində və ya yer kürəsində soyuyaraq qatılaşmasıyla əmələ gələn süxurlara deyilir.(Məsələn:Qranit,Siyenit,Trakit,Andezit,Latit,Diyorit,Qabro,Obsidiyen,Monzonit,Perlit,Riyolit,Qranodiyorit,Bazalt, Harzburjit,Diyabaz və.s)
Sedimentar süxurlar: Maqmatik süxurların xarici təsirlər nəticəsində(hava,su,külək və.s) kiçik parçalara bölünməsilə meydana gələn süxurlara deyilir. (Məsələn:Qumdaşı,Gildaşı,Konglomera və.s
Metamorfik süxurlar: Maqmatik və Sedimentar süxurların uzun zaman aralığında temperatur və təzyiq nəticəsində şəkil və rəng dəyişdirməsinə deyilir. (Məsələn:Mərmər, Amfibolit, Kuvarsit, Hornfels, Miq matit,Mavi Şist,Mika Qnays,Sleyt və.s) Çökmə süxurlar: qum, çaydaşı, çınqıl, gil - çökmə süxurlardır. Onlardan tikintidə geniş istifadə olunur. Torf, daş, kömür, əhəngdaşı, təbaşir kimi çökmə süxurlar bitki və heyvan qalıqlarından yaranmışdır. Metamorfik süxurlarMetamorfik süxurlar (yun. "metamorfozis - çevrilmə) — Yerin dərinliyində temperaturun, təziqin və kimyəvi şəraitin dəyişməsinin təsirindən çökmə və maqmatik süxurların dəyişilmiş formalarıdır. Yer qabığını təşkil edən süxurların əsas hissəsi iki dəfə, bəzən bir neçə dəfə gah dərinliyə Yerin təkinə bataraq, gah da yuxarıya qalxaraq özlərinin ilkin formaşdığı şəraiti dəyişməli olurlar. Daha çox əhəngdaşları, gillər, bazaltlar və s. tanınmaz dərəcədə dəyişilirlər. Metamorfik süxurlar Yer səthinin 12 %-ni təşkil edir. Maqmatik süxurlar
Maqmatik süxurlar - maqmanın soyuması və kristallaşması nəticəsində yaranan süxur Maqma mənşəli süxurlar yaranma şəraitinə görə iki böyük qrupa bölünür: 1) yer səthinə püskürülmüş vulkanogen-effuziv süxur; 2) yerin dərin qatlarında kristallaşan intruziv süxur sonuncular əsl dərinlik və ya abissal, hipabissal (mötədii dərinlikdə bərkiyən) və səthəyaxın (subvulkanik) intruziv süxurlara ayrılırlar. Tərkibinə (əsasən silisium oksidinin miqdarına) görə dörd qrupa bölünürlər: turş, orta, əsasi və ultraəsasi süxurlar. Hər qrupun daxilində müxtəlif petroqrafik tipli süxurlar ayrılır. Çökmə süxurlarÇökmə süxurlar-maddələrin su mühitində, az-az hallarda havadan və buzlağın fəaliyyəti nəticəsində quruda və ya dənizdə və okeanda çökdürülməsi əmələ gəlir. Su hövzələrində və ya quruda toplanan süxurlar. Ç.s.adətən laylı olub tərkibində bitki və heyvan qalıqları olur.Mənşəyinə görə Ç.s. kimyəvi (daşduz, əhəngdaşı, gips, və s.), orqanogen (daş kömür, torf, mərcan qalıqları) və qırıntı süxurlara bölünür.Kimyəvi və orqanegen çöküntüklər isə quruda çökdürülür və müvafiq olaraq protogen /ilk/ və kontinental süxurlar adlanır.Yer səthinin 75%-i Ç.s.örtür. |
|
||||||||||||||||||
